Como continuación á primeira aproximación que realizamos á sentenza do TXUE de 22 de febreiro de 2024 a nosa socia, Marta Figueiras García, analiza a cuestión da dificultade en aplicar esta sentenza e a disputa que hai entre Tribunal Supremo e Tribunal Constitucional sobre a materia.
O TXUE, nos parágrafos 122 e 138 entende que hai unha disputa entre o Tribunal Constitucional e o Tribunal Supremo, razón pola cal o primeiro considera que o art. 23.2 CE (proceso selectivo) non se impón á contratación do persoal laboral para o emprego público.
“122.- Das peticións de decisión prexudicial despréndese que, mentres o Tribunal Constitucional considera que os principios constitucionais recollidos no artigos 23, apartado 2 e 103, apartado 3, da Constitución- segundo os cales no acceso á función pública deben respectarse os principios de igualdade, mérito e capacidade- non son aplicables na contratación laboral, a Sala do Social do Tribunal Supremo, pola súa parte, considera que si son aplicables, o que faría imposible, segundo este último órgano xurisdicional, cualificar como «traballadores fixos» a traballadores que non foran contratados mediante un proceso selectivo que respecte os ditos principios e, polo tanto, requiriu a introdución da figura «traballador indefinido non fixos». Segundo o tribunal remitente, disto resulta que a conversión de sucesivos contratos temporais – e, en particular, de contratos indefinidos non fixos prorrogados sucesivamente- en contratos fixos podería considerarse contraria ás disposicións da Constitución antes citadas, tal como foron interpretadas polo Tribunal Supremo”.
“138.- Tendo en conta as consideracións anteriores, procede responder ás cuestións prexudiciais (…) que a cláusula 5 do Acordo Marco debe interpretarse no sentido de que, a falta de medidas adecuadas no Dereito nacional para previr e, no seu caso, sancionar, conforme a esta cláusula 5, os abusos derivados da utilización sucesiva de contratos temporais, incluídos os contratos indefinidos non fixos prorrogados sucesivamente, a conversión deses contratos temporais en contratos fixos pode constituír tal medida. Corresponde, no seu caso, ao tribunal nacional modificar a xurisprudencia nacional consolidada se esta baséase nunha interpretación das disposicións nacionais, mesmo constitucionais, incompatible cos obxectivos da Directiva 1999/70 e, en particular, da devandita cláusula 5.”
Non parece correcta xuridicamente a afirmación “corresponde ao tribunal nacional modificar a xurisprudencia nacional consolidada”, segundo a sentenza do TXUE. A modificación da xurisprudencia corresponde ao TS (art. 1.6 do Código Civil establece: “ A xurisprudencia complementará o ordenamento xurídico coa doutrina que, de modo reiterado, estableza o TS ao interpretar e aplicar a lei, o costume e os principios xerais do dereito).
Ademais, o art. 1 do RD Lexislativo 5/2015, do 30 de outubro, polo que se aproba o texto refundido da Lei do Estatuto Básico do Empregado Público (TREBEP), impón en España a suxeición a un procedemento selectivo de concorrencia competitiva, tanto para o persoal funcionario como para o laboral. Reitérao o art. 62 e o art. 11.3 TREBEP, respectivamente, para persoal funcionario e laboral. En consecuencia, en España, a conversión dun contrato interino en fixo polo mero transcurso o tempo é imposible, por iso é polo que a xurisprudencia do Tribunal Supremo, Sala do Social e do Contencioso Administrativo son unánimes.
A Sala do Contencioso- Administrativo foi tallante ata agora ao concluír que a irregularidade ou ilegalidade no estatus xurídico do dito persoal non pode implicar a súa conversión directa en funcionario público, por non ser isto conforme ás regras constitucionais de acceso á función pública.
O principio de primacía do dereito comunitario sobre o dereito nacional, para poder garantir a súa uniformidade en todos os Estados membros, e que as persoas estean protexidas de forma homoxénea polo dereito da Unión en todos os territorios da Unión Europea, presenta salvagardas no ámbito constitucional.
A obrigatoriedade da doutrina interpretativa do TXUE é un mandato para os xuíces e tribunais ordinarios, pero rexe con ambigüidades nas relacións entre o Dereito da Unión e o sistema constitucional. A visión do Tribunal Constitucional ao respecto veu sendo reiterada desde a STC 28/1991, de 14 de febreiro, explicando que o mandato do artigo 93 da CE non confería rango constitucional ao Dereito europeo.
O TC ratifica na actualidade que a xurisprudencia supranacional sobre dereitos fundamentais ten efectos soamente interpretativos en relación cos preceptos e normas constitucionais referidas a estes dereitos.
O propio TC estableceu a obrigatoria vinculación dos xuíces ordinarios ao sistema de fontes da Unión, incluíndo a xurisprudencia do TXUE, dado que as sentenzas dos TXUE teñen unha posición preeminente no sistema constitucional de fontes. Ademais, a interpretación última do Dereito da Unión é monopolio do Tribunal de Xustiza.
Á vista do anterior, as sentenzas do TXUE non teñen a mesma posición sobre as normas constitucionais e sobre a xurisdición do TC que a que teñen en relación do Dereito infraconstitucional e cos órganos da xurisdición ordinaria.
Porén, o TXUE sostén que as normais constitucionais estatais non poden supoñer un obstáculo para a aplicación uniforme do Dereito da Unión (Desde Costa – STXUE do 17/0771964 ata Melloni – STXUE do 26/02/2013, os exemplos son abundantes). Esto inclúe os mandatos derivados da interpretación da súa xurisprudencia.
Este fallo vai na mesma liña que en sentenzas anteriores do TXUE nas que concluía que a primacía do Dereito comunitario debe levar á modificación de criterios xurisprudenciais consolidados se estes son declarados non conformes ao dito Dereito.
Así, unha sentenza do TC podería ser causa de incumprimento do Dereito de la Unión. O TXUE considera que nas súas resolucións hai un mandato imperativo, que se fai desde o sistema normativo europeo ao sistema institucional dos Estados membros, incluídos os tribunais constitucionais.
Por outra banda, queda pendente resolver a cuestión prexudicial que presentou o Xulgado do Contencioso-Administrativo nº 17 de Barcelona, no seu Auto do 6 de maio de 2022 (P.A 57/2020), esta si no ámbito contencioso. En ambos procedementos cuestionábanse as medidas existentes na lexislación española, se son suficientes e axeitadas á Cláusula 5ª da Directiva 1999/70/CE, así como que o TXUE concrete “o prazo” que determina o abuso.
Para concluír, compre facer fincapé en que a presente sentenza contempla que a conversión en fixos «pode» constituír medida (non que «deba»), que se refire a relación laboral (non funcionarial) e sempre que o ordenamento xurídico interno non contemple «ningunha medida efectiva», que trala publicación da Lei 20/2021, considero que xa é unha medida eficaz e válida.
En todo caso, considero que non son os tribunais os que deben corrixir as “lagoas” ou “defectos” nos que incorrera o lexislador, no referente á normativa sobre estabilización do persoal laboral temporal, senón que debe ser este, incluso para garantir a estabilidade.
Pero, poderán cambiar estes criterios as próximas sentenzas do TXUE?, e de ser así, non sería preciso un replanteamento da normativa reguladora do acceso á función pública e do estatus xurídico do seu persoal?.
CUESTIÓN PREXUDICIAL DO TS ANTE O TXUE
Con data 7 de marzo de 2024 o Pleno da Sala Cuarta do TS anunciou que nas vindeiras semanas exporá cuestión prexudicial ao TXUE sobre o modo de aplicar a STXUE do 22 de febreiro de 2024 (asuntos acumulados C-59/22, C-110/22 e C-159/22) sobre o persoal indefinido non fixo, aos múltiples recursos pendentes de resolución, indicando:
“Co desexo de levar a cabo a súa correcta interpretación, e ante a existencia de importantes dúbidas acerca do seu alcance en determinados aspectos, a Sala acordou iniciar as actuacións a fin de formular unha cuestión prexudicial ante o Tribunal de Xustiza da Unión Europea.
En especial, para resolver as dúbidas acerca do modo de compatibilizar a doutrina acuñada pola citada sentenza coas normas relativas ao acceso ao emprego público (incluíndo aos nacionais dos Estados membros) así como coas regras do ordenamento xurídico nacional que garanten o dereito de acceso ao emprego público conforme aos principios de igualdade, mérito e capacidade”.
Non é a primeira ocasión na que o TS presenta unha cuestión prexudicial ante o TXUE, cabe lembrar a presentada o 25 de outubro de 2017, no caso de Ana de Diego Porras.
Por outra parte, TXUE está tardando unha media de dous anos en resolver as cuestións prexudiciais, polo que mentres tanto parece previsible que o TSX da Comunidade de Madrid resolva os tres litixios pendentes e que acolla as tesis das partes demandantes (recoñecemento do carácter fixo da súa relación laboral e o abono dunha indemnización). Abriríase entón a interrogante de saber se as partes demandadas, ou algunha delas, presentará un recurso de casación para a unificación da doutrina para que o TS resolvera sobre cala é a “xusta e recta” doutrina, sabendo que o artigo 4bis 1 da Lei Orgánica do Poder Xudicial dispón que “os Xuíces e Tribunais aplicarán o Dereito da Unión Europea de conformidade coa xurisprudencia do TXUE”.
En todo caso, se o Tribunal Superior de Xustiza de Madrid, ditara neste intervalo, unha revolucionaria sentenza contraria á xurisprudencia do Tribunal Supremo na materia, para intentar cambiar a devandita xurisprudencia, na miña opinión só beneficiaría ao persoal laboral, pero nunca ao persoal funcionario e estatutario, polo menos, non mentres non se modifique o art. 23.2 da Constitución.
Así as cousas, creo que esta sentenza implicará un incremento da conflitividade en sede xudicial, de momento laboral, dado que os que viron extinguida a súa relación contractual de “indefinido non fixo”, tras terse presentado á convocatoria de estabilización, é probable que interpoñan demandas para que se lles recoñeza unha indemnización superior, que sexa “efectiva e disuasoria” para reparar o dano causado.
Otros artículos
Entrega do II Premio de Investigación da Asociación.
No Comment! Be the first one.